Over de Style Galante

Opnieuw organiseert de Nederlandse Luitvereniging een festival in samenwerking met het Festival Oude Muziek en opnieuw zoeken we daarbij een minder bekend deel van de luitmuziek op. De late 'galante' muziek is nauwelijks in moderne uitgaven gepubliceerd en spaarzaam in facsimile's, en de uitvoeringen die te vinden zijn via internet stammen vaak al uit het eind van de vorige eeuw en zijn niet altijd van even goede kwaliteit. Hoog tijd voor een herwaardering van deze muziek dus!

De periode tussen 'barok' en 'klassiek' is over het algemeen vrij onbekend. Toch valt juist in die overgangsperiode veel te ontdekken. Er wordt met vorm en stijl geëxperimenteerd en dat levert soms verrassend mooie muziek op.

Wat waarschijnlijk niet helpt om die periode te waarderen, is het beeld dat wij hebben van de Rococo, de periode na de barok: een overdaad aan versieringen, zoete kleuren en roze engeltjes die over de rand van een schilderij hangen. Toch kan daar ook anders naar gekeken worden. De barokke stijl is weliswaar versierd, maar vrij streng en symmetrisch. Rococo is daar een reactie op. Als je de overdaad en de zoetige kleuren buiten beschouwing kan laten, valt de speelsheid en lichtheid op.

Ik ging zelf overstag op een vakantie waarin ik na statige barokhuizen met mooi degelijk stucwerk en plafondschilderijen in een huis kwam waarin het stucwerk uit ranke takken met vogeltjes bestond en waar in de theekoepel in de tuin vlinders en bloemen op de muren en het plafond stonden. De engeltjes bleken opeens soms ook gewoon grappig en ondeugend te zijn. En soms hangt er opeens een driedimensionale stenen doek uit een raam in een kerk.

Zo is het ook met de muziek uit deze periode. Soms is het nog statig – ook in de latere 18e eeuw worden er fuga's geschreven – maar het is ook luchtig, 'galant' en er wordt gespeeld met klankkleur, dynamiek en onverwachte wendingen.

Nieuw in deze periode is de rol die de luit in ensemblemuziek krijgt. Die verandert van continuo spelen via het verdubbelen van de viool- en cello-partijen naar een zelfstandige hoofdrol. De luit krijgt min of meer dezelfde functie die we kennen uit pianoconcerten uit de 19e eeuw: soms de hoofdrol, soms even begeleidend, maar altijd met een eigen, uitgewerkte 'obligate' partij. Veel van de muziek is met strijkers, maar er bestaat ook muziek met fluit, al dan niet gecombineerd met strijkers, hobo, wat vroeger nog gamba, maar zelfs ook stukken met (natuur-)hoorns.

Ciska Mertens

About the Style Galante

Once again, the Dutch Lute Association is organizing a festival in collaboration with the Early Music Festival and once again we are looking for a lesser-known part of lute music. The late 'gallant' music has hardly been published in modern editions and sparsely in facsimiles, and the performances that can be found on the internet often date from the end of the last century and are not always of good quality. So it's high time for a revaluation of this music!

The period between 'Baroque' and 'Classical' is generally quite unknown. However, it is precisely during this transitional period that there is much to discover. Composers experiment with form and style, which sometimes results in surprisingly beautiful music.

What probably does not help us appreciate that period, is the image we have of the Rococo, the period after the Baroque: an abundance of decorations, sweet colors and pink little angels hanging over the edge of a painting. However, this can also be looked at differently. Although the Baroque style is decorated, it is quite strict and symmetrical. Rococo is a response to that. If you can leave out the excess and the sugary sweet colors, the playfulness and lightness stand out.

I myself gave in on a holiday in which, after having visited stately baroque houses with beautiful solid stucco and ceiling paintings, I came to a house in which the stucco consisted of slender branches with birds and where in the tea cupola in the garden there were butterflies and flowers on the walls and ceiling. The angels suddenly turned out to be just funny and naughty sometimes. And in a church one sometimes can be surprised by a three-dimensional stone cloth hanging from a window.

It is the same with music from this period. Sometimes it is still stately – fugues were also written in the later 18th century – but it is also light-hearted, 'gallant' and the music is played with timbre, dynamics and unexpected turns.

New in this period is the role played by the lute in ensemble music. This changes from playing continuo via doubling the violin and cello parts to an independent leading role. The lute takes on more or less the same function as we know from piano concertos from the 19th century: sometimes the leading role, sometimes accompanying, but always with its own, elaborate 'obligate' part. Much of the music is with strings, but there is also music with flute, sometimes combined with strings, oboe, initially also with viola da gamba, and even pieces with (natural) horns.

Ciska Mertens